Vận tốc pha là vận tốc dịch chuyển của điểm có pha dao động không đổi trong không gian theo hướng cho trước, thường xem xét hướng trùng với hướng của véctơ sóng.Khái niệm pha chỉ được sử dụng khi mô tả sóng điều hòa hay còn gọi là sóng đơn sắc (sóng có một tần số duy nhất, nói cách khác là những sóng có dạng hình sin cos ⁡ ( ϕ ) {\displaystyle \cos(\phi )} hoặc sóng có thành phần ảo e i ϕ {\displaystyle e^{i\phi }} ), và những sóng có hình dạng tương tự (ví dụ, chùm sóng gần điều hòa) hay những sóng có thể dễ dàng biến đổi về dạng sin (ví dụ, sóng hình cầu dạng cos ⁡ ( ϕ ) / r {\displaystyle \cos(\phi )/r} ). Tất cả sóng với hình dạng bất kỳ bằng phương pháp biến đổi Fourier có thể đưa về dạng tổng các sóng điều hòa; khi đó khái niệm pha và vận tốc pha được xét riêng cho từng sóng.Để mô tả sóng không điều hòa, đặc biệt là để mô tả các chùm sóng, ngoài khái niệm vận tốc pha người ta còn sử dụng khái niệm vận tốc nhóm để mô tả chuyển động không phải của những ngọn sóng riêng biệt mà là của các đường bao ví dụ như đường bao các giá trị lớn nhất.